Topór z poroża

Niewiele wiadomo o okolicznościach odkrycia prezentowanego narzędzia wykonanego z poroża jeleniowatych, które zostało znalezione przypadkowo tuż po II wojnie światowej (około 1946 roku) w nieustalonym bliżej miejscu w okolicach Wolina. Do zbiorów archeologicznych Muzeum Pomorza Zachodniego (obecnie Muzeum Narodowego) w Szczecinie zabytek trafił dopiero w czerwcu 1961 roku ze Świnoujścia. Stan jego zachowania, jak barwa zagładzonej powierzchni sugeruje, że przedmiot mógł przez długi czas zalegać w środowisku wodnym, w otoczeniu osadów mineralnych.

Zestaw cech morfologicznych pozwala sklasyfikować to znalezisko jako topór. Pośród narzędzi z poroża były to, obok motyk, jedne z liczniej reprezentowanych wyrobów, szczególnie rozpowszechnionych wśród społeczności pradziejowych ze starszych okresów – środkowej i młodszej epoki kamienia na Niżu Środkowoeuropejskim. Przedstawiany egzemplarz z Wolina należy jednak do form unikatowych, na Pomorzu znanych zaledwie z kilku znalezisk. Pod względem ukształtowania nawiązuje do niektórych toporów kamiennych charakterystycznych dla społeczności środkowego i późnego neolitu. Pierwotnie uznano, że jest naśladownictwem toporów, nazywanych czółenkowatymi, wiązanych ze schyłkowoneolityczną kulturą ceramiki sznurowej. Bardziej prawdopodobne jest jednak nawiązanie formy tego znaleziska do niektórych odmian toporów występujących w kulturze pucharów lejkowatych. Z obszaru Pomorza znane są pojedyncze narzędzia z poroża, które naśladują topory kamienne z guziczkowatym obuchem oraz podwójnym ostrzem. Najbliższą analogią do topora z Wolina jest znalezisko z Nowogardka w gminie Kołobrzeg.

Krzysztof Kowalski