Matryca do drukowania tkanin

W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się duża, licząca ponad sto sztuk, kolekcja matryc do drukowania tkanin. Prezentowany egzemplarz pochodzi z zasobów Pommersches Landesmuseum Stettin. Wykonana została z dwóch prostokątnych, połączonych ze sobą desek. Strona matrycy, która służyła do odbijania wzoru na tkaninie, pokryta jest wypukłym ornamentem powstałym przez nabicie w drewno mosiężnych sztyfcików i niewielkich blaszek. Tworzą one małe zdobiny w postaci czteroramiennych gwiazdek z odchodzącymi od nich ulistnionymi łodyżkami i pojedynczymi kwiatkami w środku. O ile motywy geometryczno-roślinne występowały na klockach do drukowania tkanin bardzo często, o tyle sposób, w jaki zdobiny zostały rozmieszczone na matrycy jest szczególny. O wiele popularniejszym od układu prostego, czyli takiego, w którym zdobiny ułożone są w szeregi pokrywające się zarówno w pionie jak i w poziomie był układ szachownicowy, czyli taki w którym następujące po sobie szeregi zdobin ułożone są w ten sposób, że zdobiny szeregów parzystych wypadają poniżej miejsc wolnych szeregów nieparzystych (Roman Reinfuss „Polskie druki ludowe na płótnie”). W rogach matrycy znajdują się niewielkie gwoździki, które miały na celu ułatwić drukarzowi pracę – po przyłożeniu formy do materiału, pozostawiały w nim ślady, dzięki którym wiedział, w którym miejscu ponownie odcisnąć wzór, tak aby był on równy. Matryca służyła do pokrywania tkaniny ornamentem przy użyciu techniki druku batikowego. Polegała ona na odbijaniu na materiale masy izolującej, która chroniła pokryte nią miejsca przed działaniem barwnika. Efektem był wzór w naturalnym kolorze tkaniny na kolorowym tle.

Agnieszka Słowińska