Vir Dolorum | Mąż Boleści (Chrystus Boleściwy)

Przedstawienia Chrystusa prezentującego werystycznie oddane rany doznane podczas ukrzyżowania określane są jako Mąż Boleści (łac. Vir Dolorum). Miały charakter dewocyjny i związane były z rozwojem kultu Pięciu Ran Chrystusa. Pomorska rzeźba reprezentuje jeden z wariantów tego motywu w sztuce. Zbawiciel unosi dłonie w geście oranta, stąd nazywany jest Chrystusem orędownikiem. Wizerunek - niezwykle popularny w późnym średniowieczu - miał stanowić potwierdzenie dokonanego na krzyżu odkupienia. Jednocześnie stanowił pocieszające zapewnienie o nieustannym wstawiennictwie Odkupiciela przed Bogiem. Kielich u stóp pomorskiej figury uzupełnia przedstawienie o treści eucharystyczne. Motyw krwi, która spływa wprost z rozciętego boku Chrystusa do naczynia liturgicznego, miał unaocznić doktrynę o transsubstancjacji, dyskutowaną w przededniu reformacji.

Rzeźba opracowana jako ołtarzowa, ustawiona była zapewne w centrum retabulum. Po bokach mogły towarzyszyć jej figury Matki Boskiej Bolesnej (MNS/Szt/90) i Świętego Biskupa również zachowane w zbiorach muzeum (MNS/Szt/184). Archiwalna fotografia z 1907 roku ukazuje figury razem, na tle elewacji budynku, zaś podpis poniżej: „Kreis Greifenhagen” sugeruje pochodzenie grupy z dawnego powiatu gryfińskiego.

Powstanie rzeźby Chrystusa Boleściwego związane jest z działalnością późnośredniowiecznego warsztatu ze Szczecina. Jej twórca wzorował się na dziełach mistrza Tilmana Riemenschneidera (około 1460–1531), kopiując niemalże typ wizerunku Ukrzyżowanego widoczny w wielu jego realizacjach. Najbardziej dostrzegalna jest analogia z figurą Męża Boleści, niegdyś wieńczącą Der Heilig-Blut-Altar, ołtarz w kościele św. Jakuba in Rothenburg ob der Tauber z około 1501–1504 roku.

Prezentowaną rzeźbę zobaczyć można na wystawie stałej Misterium Światła. Sztuka średniowieczna na Pomorzu.

Kinga Krasnodębska