Witen (1/192 talara)

Panowanie szwedzkiego króla, Karola XI (1655–1697) na Pomorzu Zachodnim przyniosło wyraźny wzrost emisji monet, zwłaszcza tych o średnich nominałach. Najdrobniejsze witeny mennica w Szczecinie biła z przerwami w latach 1666–1690. Rosnące w całej Europie ceny srebra doprowadziły do pogorszenia się jakości wszystkich monet, wymuszając reformy na rządzie prowincjonalnym. W 1667 roku układem zawartym w Zinna (Niemcy) wprowadzono nową stopę menniczą i kurs, który sprzyjał inflacji. Pełnowartościowe były tylko talary, wciąż bite na dalej obowiązującą stopę Rzeszy.

W 1672 roku szczecińska mennica została wydzierżawiona Danielowi Syvertz, który również jako mincmistrz odpowiadał za zaopatrzenie, pracowników, płace, a co najważniejsze – za jakość produkowanych monet. W odniesieniu do drobnych monet ustalono maksymalne limity przebicia kruszcu. Witenów nakazano wybić tylko za kwotę półtora tysiąca talarów, co skutkowało dwiema krótkimi emisjami w 1673 i 1674 roku. Tak więc z 1 marki kolońskiej czystego srebra, odpowiadającej masie 233,856 g a stanowiącej równowartość talara wybijano nominalnie 192 witeny. Choć nie ma danych na ten temat, to przypuszcza się, że rosnąca cena srebra rzutowała na zawartość kruszcu w monetach.

Witeny zaprojektowano według pomorskiego schematu ikonograficznego typowego dla tego nominału. Strona główna odwołuje się do symboliki pomorskiej, rewers zaś do nazwy lub wartości nominału. Egzemplarze bite za czasów dzierżawy Daniela Syverta wyróżniają się pewnymi detalami. Na rewersie pojawiło się jabłko królewskie z krzyżem i wpisaną weń wartością 192, co do tej pory było charakterystyczne dla groszy. Wokół jabłka zwraca uwagę sentencja: IN JEHOVA SORS MEA (w Bogu mój los), która była życiową dewizą ojca Karola XI – Karola X Gustawa.

Genowefa Horoszko