Marek Edelman, jeden z przywódców powstania w Warszawskim Getcie, w swoim mieszkaniu w Łodzi

Zdjęcie przedstawia półpostać starszego mężczyzny, Marka Edelmana, na tle regału z książkami. Mężczyzna ma na sobie ciemny sweter i białą koszulę. Uśmiecha się do fotografa. Za szybą regału widoczna jest pocztówka z napisem „Solidarność” oraz fotografia przedstawiająca dwie osoby w pomieszczeniu. | Marek Edelman, pseud. „Marek” (1919–2009) był jednym z założycieli Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) w 1942 roku. Uczestniczył w powstaniu w getcie warszawskim, dowodził powstańcami na terenie tzw. szopu szczotkarzy (zlokalizowanego w rejonie ulic Świętojerskiej, Wałowej i Franciszkańskiej). Po śmierci Mordechaja Anielewicza (8 maja 1943 r.) Edelman został ostatnim przywódcą powstania w getcie. Dwa dni później wraz z grupą żydowskich bojowców przedostał się kanałami na ul. Prostą. Uczestniczył w powstaniu warszawskim w szeregach Armii Ludowej. | Po wojnie zamieszkał na stałe w Łodzi (w 1946 roku). Działał w reaktywowanym Bundzie. W 1948 r. sprzeciwiał się decyzji o samolikwidacji tej partii. W 1962 r. uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim stopień doktora nauk medycznych. W 1968 r. z przyczyn politycznych odrzucono jego rozprawę habilitacyjną, mimo że została pozytywnie oceniona przez recenzentów. 31.01.1976 r. został sygnatariuszem Memoriału 101 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w konstytucji. Od 1976 r. współpracował z Komitetem Obrony Robotników, następnie z KSS KOR. Od jesieni 1980 r. był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. 13 grudnia 1981 r., po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany w ośrodku odosobnienia w Łęczycy. Na skutek licznych interwencji już 16 grudnia odzyskał wolność. Od 18.12.1988 r. członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, gdzie kierował komisją współpracy z mniejszościami narodowymi. W 1990 r. był jednym z założycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna. Następnie działał w Unii Demokratycznej, Unii Wolności (był m.in. członkiem rady politycznej partii) oraz Partii Demokratycznej. W 1993 r. był uczestnikiem konwoju z pomocą humanitarną do Sarajewa. W 1999 r. wystosował apel o rozpoczęcie interwencji NATO w Kosowie. Zmarł 2.10.2009. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. | Marta Frączkiewicz