Dukat Zygmunta Luksemburskiego

Geneza węgierskiego dukata, zwanego również florenem, po węgiersku forintem, wiąże się z wpływami włoskimi. Pierwszym władcą węgierskim, który zaczął wybijać dukaty, był Karol Robert, wnuk Karola II Andegaweńskiego, króla Neapolu. Wzorcem dla węgierskiego dukata był złoty floren wybijany od 1252 roku we Florencji. Początkowo dukat węgierski przejął po swym pierwowzorze szatę graficzną w postaci lilii umieszczonej na awersie i wizerunku św. Jana Chrzciciela – patrona Florencji – na rewersie. Nieznacznie różniła się natomiast waga monety, węgierski dukat był nieco cięższy. Istotne zmiany pojawiły się za czasów Ludwika Węgierskiego, zwanego na Węgrzech Wielkim, następcy Karola Roberta. W miejsce lilii na awersie umieszczono dwudzielną tarczę z herbami Węgier (cztery poziome pasy symbolizujące rzeki Dunaj, Cisę, Drawę i Sawę) i rodu Andegawenów (lilie), na rewersie zaś florenckiego św. Jana zastąpił rodzimy św. Władysław. Wraz z wstąpieniem na tron węgierski reprezentanta nowej dynastii, Zygmunta Luksemburskiego, korekcie uległ awers dukatów wybijanych za panowania tego władcy. W miejsce dwudzielnej pojawiła się tarcza czwórdzielna, na której początkowo umieszczano naprzemiennie herb Węgier oraz brandenburskiego orła. Po uzyskaniu przez Zygmunta tytułu regenta (w 1402 roku), a następnie króla Czech (1419 rok) orły zostały zastąpione przez czeskiego ukoronowanego lwa stojącego na tylnych łapach.

Węgierskie dukaty wybijano w wielkich ilościach głównie w Krzemnicy (dziś Kremnica na Słowacji) oraz na mniejszą skalę w Budzie i innych mennicach ówczesnych Węgier. Pod koniec XIV wieku roczna produkcja obejmowała około 400 tysięcy monet. W tej sytuacji węgierskie dukaty szybko rozprzestrzeniły się po niemal całej Europie. Ich popularność wynikała przede wszystkim z utrzymywania wysokiej zawartości złota. Zasługą Zygmunta Luksemburskiego było także opracowanie systemu znaków pozwalających na określenie mennicy i osoby odpowiedzialnej za wybijanie monet. Znaki te były umieszczane na rewersie, po obu stronach postaci św. Władysława. Dzięki temu można stwierdzić, że prezentowana moneta powstała, gdy Zygmunt Luksemburski był już regentem lub królem Czech. Świadczą o tym czeskie lwy umieszczone na tarczy herbowej awersu. Została wybita w mennicy w Aranyosbánya (dziś Baia de Arieș w Rumunii).

Leszek Poniewozik