Maska byka

Maski oraz kult awa, który reguluje ich użytkowanie odgrywają ważną rolę w kulturze Dogonów. Mieszkańcy Masywu Bandiagara posiadają ponad siedemdziesiąt rodzajów masek, które pojawiają się tylko z okazji bardzo rozbudowanych rytuałów pogrzebowych. Największa ich liczba tańczy w czasie święta pogrzebowego Dama kończącego długi okres opłakiwania zmarłego. Okres pomiędzy śmiercią a świętem Dama to czas, w którym nyama – siła życiowa zmarłego człowieka opuszcza zupełnie rodzinę, wioskę, całą społeczność. Dama musi wprowadzić ład naruszony przez śmierć oraz przenieść zmarłego w szeregi przodków. Maski tańczące podczas tego święta są odbiciem świata znanego Dogonom. Pojawiają się wśród nich przedstawienia zwierząt żyjących w buszu, wyobrażenia sąsiednich ludów, reprezentanci zawodów wykonywanych przez Dogonów i związani z tym przedstawiciele kast. Wśród masek można również dostrzec postaci mityczne oraz symboliczne przedstawienia przedmiotów materialnych. Tancerzami są wyłącznie mężczyźni, członkowie stowarzyszenia Awa. Według tradycji ustnej, maski pochodzą z buszu – świata zamieszkiwanego przez dzikie zwierzęta i inne, groźne dla zwykłych ludzi stworzenia. Sekret masek wykradła mieszkańcom buszu kobieta, ale mężczyźni uznali, że ich siła pozwoli im dominować w społeczeństwie, dlatego wykradli kobiecie maski i ukryli je przed innymi. W części oddającej twarz maski dogońskie są zgeometryzowane i abstrakcyjne. Tworzą całość dopiero ze strojem wykonanym z barwionych włókien roślinnych. Pierwsze stroje z włókien zostały stworzone, aby ukryć narządy płciowe Matki-Ziemi, skalane przez bladego lisa Yurugu i są zapowiedzią końca chaosu.

Ewa Prądzyńska