Miseczka na datki Chewry Kadiszy

Bractwo Chewra Kadisza, czyli Święte Towarzystwo zajmowało się w społeczności żydowskiej dbaniem o umierających, rytualnym oczyszczaniem i ubieraniem ciała zmarłego, a także pochówkiem i wsparciem dla rodziny. W gminach, w których nie było osobnego bractwa opiekującego się chorymi, Chewra Kadisza przejmowała również i te obowiązki. W czasach nowożytnych bractwa pogrzebowe funkcjonowały przy każdej gminie żydowskiej, utrzymując się z dobrowolnych darowizn i datków.

Znajdująca się w szczecińskich zbiorach rokokowa miseczka na datki jest rzadkim zabytkiem związanym z działalnością bractwa pogrzebowego. Rytowana inskrypcja informuje, że naczynie zostało ufundowane dla Chewry Kadiszy w roku hebrajskim 5526, co stanowi odpowiednik lat 1765–1766. Napis nie wymienia miejscowości, w której działało towarzystwo, ale pewną wskazówkę może stanowić znak złotniczy określający miejsce wykonania miseczki – Neustrelitz.

Było to miasto rezydencjonalne w graniczącej z Pomorzem od zachodu Meklemburgii, założone przy nowej rezydencji książąt Meklemburgii-Strelitz, wybudowanej w 1733 roku, po spaleniu się pałacu w pobliskim Strelitz. Już w początkach XVIII wieku książęta zezwolili na osiedlenie się w Strelitz rodzin żydowskich, biorąc je pod swoją opiekę.

Żydzi pojawili się w Meklemburgii po długiej przerwie, spowodowanej prześladowaniami i wypędzeniem ich z księstwa w końcu XV wieku, w związku z oskarżeniem o profanację hostii w kościele w Sternbergu. Osiadła w Strelitz społeczność żydowska szybko się rozwijała. W 1728 powstał cmentarz żydowski, a w 1763 nastąpiło uroczyste otwarcie synagogi. Wydaje się wysoce prawdopodobne, że wykonana w połowie lat sześćdziesiątych w Neustrelitz srebrna miseczka na datki mogła powstać na potrzeby tej – wówczas największej w Meklemburgii – gminy żydowskiej.

Monika Frankowska-Makała