Żebraczka z dzieckiem

Zofia Stryjeńska to artystka żyjąca w latach 1891–1976. Malarstwa uczyła się pod kierunkiem Leonarda Stroynowskiego, następnie w prywatnej Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie. Chcąc rozwijać swoje umiejętności w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, w 1911 roku dołączyła do grona studiujących, podając się za mężczyznę (wówczas nie przyjmowano jeszcze kobiet na uczelnię). Stryjeńska wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku. Zdobyła cztery Grand Prix: za dekorację architektoniczną, tkaniny, ilustrację książkową i afisze, ponadto odznaczoną ją Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Zrealizowała zamówienie na ozdobienie sześcioma panneaux (płaszczyznami dekorowanymi o kształcie pola prostokątnego, która stanowi wynik architektonicznego podziału płaszczyzny ściany) przedstawiającymi rok obrzędowy w Polsce sali głównej polskiego pawilonu zaprojektowanego przez Józefa Czajkowskiego. Były to prace, w których dominował radosny nastrój, a przedstawione sceny odwoływały się do polskiej tradycji ludowej i afirmacji życia bliskiego naturze. Wpisywały się w nurt radości po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Artystka tworzyła w tym czasie czerpiąc z poetyki art déco. Formy zyskiwały charakter klasycyzująco zgeometryzowany. Celem dla artystów tego czasu było dążenie do syntetycznego ujmowania form składających się na kompozycję. W centrum zainteresowań były próby podkreślenia piękna w funkcji przedmiotów użytkowych. W zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się akwarela Żebraczka z dzieckiem z około 1925 roku. Praca ta, choć w poetyce bliska jest stylowi art déco, między innymi poprzez czystości i klarowność form przekazu, to tematyka nie jest już tożsama z tą podejmowaną w ramach tego zjawiska w sztuce. Nie jest efektem zachłyśnięcia się możliwościami wolnej Polski i chęci podkreślenia wyjątkowości tego, co stanowi polską ludowość, lecz pokazanie drugiego oblicza okoliczności nowej rzeczywistości – biedy, która przedzierała się w wielu miejscach życia codziennego. Najbardziej ujmującym jej wyrazem było ukazanie matki z dzieckiem.

Beata Małgorzata Wolska