Chrystus i jawnogrzesznica

Z gestu rąk Jezusa otoczonego tłumem, w którym – prócz jawnogrzesznicy – znajdują się apostołowie, faryzeusze, żołnierz, gapie można wywnioskować, że naucza. Rozemocjonowany tłum napiera, starając się zmusić Jezusa do potępienia kobiety – podstępnie szukają pretekstu, który pozwoli im skierować oskarżenie przeciwko niemu samemu. Na twarzach malują się różne emocje, dominują jednak zdziwienie i oburzenie dominują. Gniew rodzi agresję – jeden z mężczyzn wskazujący prawą ręką na niebo zdaje się lewą szarpać Zbawiciela, nader gwałtownie przekonując Go do swych racji, a nawet grożąc. Mroczny koloryt sceny tonie w brązach, jedynie w tle widoczny błękit nieba. Scena z ewangelii św. Jana (J 8, 1-11) umiejscowiona została wśród antycznych ruin.

Obraz należy do grupy prac pokrewnych ikonograficznie, co sugeruje istnienie pierwowzoru, prawdopodobnie będącego inwencją Tycjana. Po debatach na temat ich atrybucji wersje w Szépmüvészeti Múzeum w Budapeszcie (nr inw. 51808, 163 x 202 cm) oraz w Pinacoteca Tosio Martinengo w Brescii (w depozycie z kościoła Sant'Afra, 146 x 196 cm) przypisuje się Polidoro da Lanciano i uważa za najlepsze artystycznie. W Budapeszcie istnieje inny wariant obecnego tematu (nr inw. 1054, 104 x 136 cm), który jest uważany za swego rodzaju ogniwo pośrednie między wyżej wymienionymi.

W Wilanowie najprawdopodobniej oglądamy kopię XVII-wieczną.

Z kolekcji S. K. Potockiego, nabyty przed 1821 r. Na odwrocie widniała nalepka z pieczęcią hrabiego z napisem "La femme ... tere du Titien" (zaginiona prawdopodobnie w l. 1991-1994). Wiązany z zapisem w Spisie obrazów Blanka 1834.

Dominika Walawender-Musz