Scena wielofiguralna

Na elipsoidalnym wypukłym wycisku gemmy, na lekko wklęsłym tle, obwiedziony wałkiem z marginesem przedstawiona jest scena wielofiguralna. W centralnej części kompozycji znajdują się dwie atletyczne postacie Kuretów, kapłanów z Krety, którzy stoją nad kozą Almateją, karmiącą małego Zeusa. Kureci ukazani są w momencie uderzania o tarcze, aby dźwiękiem zagłuszyć ewentualny płacz dziecka. Obok, na kamieniu, siedzi z koroną na głowie Rea, matka Zeusa. Jest to prawdopodobnie dzieło Alessandra lub Tommasa Cadesa. Gemma była wykonana przez Cadesa na podstawie reliefu znajdującego się w Rzymie w Muzeum Kapitolińskim.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Ilustracja pochodzi z “Gemmen und Kameen des Altertums und der Neuzeit; in Vergrösserungen, hrsg. von Georg Lippold. Mit 1695 Abbildungen auf 167 Tafeln”, Lippold, Georg, 1922;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)