1939-2001 (Jedwabne), No. 3 

Kompozycja pracy składa się z trzech zestawionych ze sobą części: wydruku zdjęcia lotniczego okolic Jedwabnego z lat. 50 XX w., uproszczonego rysunku fasady kamienicy przy Hamburger Strasse w Berlinie, na której, jako jednej z nielicznych widoczne były ślady po kulach z okresu II wojny światowej wykonanego na podstawie zdjęcia wykonanego przez Zakrzewskiego oraz rysunku rozmieszczenia tych śladów.

Praca powstała w lecie 2001 roku jako jeden z kilku kolaży i rysunków o kontekście wojennym wykonanych przez artystę, choć jako jedyna odnosiła się bezpośrednio do pogromu w Jedwabnem. Pisze o niej Anda Rottenberg we wstępie do katalogu wystawy ,,Co powiedział artysta?’’: ,,W większości europejskich pejzaży nie widać śladów tragicznych zdarzeń i dokonanych zbrodni. Chyba że się zrobi zbliżenie na podziurawioną kulami fasadę budynku. Zdjęciami takich fasad, zamieszczonymi już w rysunkach z serii ,,Jedwabne’’, Zakrzewski znakuje inne prace na papierze. Aż dochodzi do obszernego, podzielonego na kilka rozdziałów i zrealizowanego (w trzech odsłonach) przy pomocy bogatej palety środków […] traktatu wizualnego Niebo nad Berlinem. Wszystko poprzedzone starannymi studiami z dziedziny historii (dawnej i najnowszej), geografii, astronomii, lingwistyki i języka propagandy.’’

W tle środkowej części kompozycji artysta umieścił nikły zarys postaci chłopa – ofiary konfliktu Albania-Kosowo odtworzonego na podstawie fotografii z New York Times. Zatem, mimo, iż praca ta odnosi się przede wszystkim do wydarzeń w Jedwabnem, to nabiera wymiaru uniwersalnego - każda z jej części symbolizuje ogromne cierpienie ludności cywilnej – największych ofiar każdej z wojen. MBK