Figurka zoomorficzna Yurugu

Yurugu to zwierzę jest nazywane potocznie szakalem, choć poprawna nazwa to blady lis (Vulpes pallida). Jest też postacią mityczną, jednym z pierwszych przodków ¬– jedynym, który nie narodził się w parze z bliźniakiem. Nie tylko jego postać była niedoskonała, przejawiał też ułomną naturę. Dopuścił się poważnych wykroczeń, które zaburzyły ład i harmonię we wszechświecie. Choć w mitologii i kosmogonii jest bohaterem negatywnym Dogonowie wierzą, że jest inteligentny, i to o wiele bardziej niż człowiek.

Yurugu został obdarzony darem odczytywania przyszłości. Istnieje wiele bajek i opowieści, które wyjaśniają pochodzenie tej umiejętności. Jedna z nich została zanotowana przez Denise Paulme, znakomitą francuską afrykanistkę. Pewnego dnia Bóg Wszechmogący i Jedyny, władca wszystkich stworzeń, postanowił sprawdzić, które ze zwierząt jest najmądrzejsze. Postanowił posłużyć się podstępem. Zawiadomił wszystkich o śmierci swojej matki, choć w rzeczywistości jego rodzicielka żyła i miała się dobrze. Zwierzęta bardzo przejęły się tą smutną nowiną i podążyły do domu Władcy, aby złożyć mu wyrazy uszanowania i kondolencje. Jedynym zwierzęciem, który nie pojawił się w domu Boga był szakal. Był mądry i od razu rozpoznał oszustwo. Został jednak sprowadzony przemocą przed oblicze Władcy, który zażądał wyjaśnień. Yurugu odparł, że jest pewien, że matka Najwyższego żyje. Wyraził się też z pogardą o innych zwierzętach, które tak łatwo dały się oszukać. Bogu spodobała się ta wyniosłość i zuchwalstwo szakala. Ogłosił, że to właśnie on okazał się najmądrzejszym ze wszystkich zwierząt. W nagrodę mógł poprosić o co tylko chciał. Wtedy to Yurugu upomniał się o umiejętność przewidywania przyszłości i pokazywania jej ludziom. Do dnia dzisiejszego na obrzeżach wiosek można zobaczyć mężczyzn pochylonych nad tablicami wróżebnymi i próbujących odczytać zostawione przez szakala ślady, aby rozwikłać zagadki przyszłości.

Ewa Prądzyńska