Święto Jordanu

Teodor Axentowicz (1859–1938) należy do wybitnych artystów Młodej Polski. Był profesorem i rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz współzałożycielem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Jego działalność artystyczna koncentrowała się wokół wątków rodzajowych związanych przede wszystkim z folklorem Huculszczyzny oraz malarstwem portretowym.

Tematyka ludowa pojawiła się w twórczości Axentowicza podczas studiów monachijskich w latach 80., kontynuował ją również w Paryżu, w pracowni E. A. Carolusa-Durana wykorzystując szkice plenerowe wykonane podczas wyjazdów na Huculszczyznę, w okolice Kołomyi i Jamnej. Do najwcześniejszych obrazów odwołujących się do kultury huculskiej, obyczajów ludowych i obrzędowości należą: Pogrzeb huculski, Kołomyjka i Święto Jordanu, do którego artysta wielokrotnie sięgał również po powrocie do Polski, malując je w różnych technikach i wariantach kompozycyjnych. Święto Jordanu, nazywane również Świętem Objawienia Pańskiego (Teofania, święto Trzech Króli), należy do dwunastu najważniejszych świąt prawosławnych i greckokatolickich. Obchodzono je w Kościele wschodnim 19 stycznia jako wspomnienie chrztu Chrystusa w Jordanie. Uroczystą ceremonię święcenia wody poprzedzało nabożeństwo w cerkwi oraz procesja z chorągwiami i zapalonymi świecami. Wodę, poświęconą poprzez trzykrotne zanurzenie w przerębli krzyża, wierni zabierali w dzbanach do domu, wierząc w jej uzdrawiającą siłę i ochronę przed złymi mocami.

Wykonana akwarelą lubelska wersja Święta Jordanu (około 1910 roku) odzwierciedla podniosłość rytuału religijnego, jest też pretekstem do interesujących rozstrzygnięć kompozycyjnych – fotograficznego kadrowania, podwyższenia linii horyzontu i rozmieszczenia postaci w układzie diagonalnym. Zimowy krajobraz stworzył możliwość poszukiwań kolorystycznych, odkrywania walorów bieli skontrastowanej z rysującymi się na śniegu ciemnymi, chłopskimi strojami oraz mocniejszymi akcentami barwnych chust i chorągwi tworzących kolorystyczne dominanty kompozycji.

Anna Hałata