List [do Tadeusza Perla]

List od Seweryna Trossa do grona przyjaciół we Francji, do którego pisał już wcześniej, głównie jednak do jednego z przyjaciół, nie do Tadeusza Perla – któremu jednak, najwidoczniej z uwagi na omawianie w liście jego spraw, list został przekazany. Być może owym głównym adresatem listu był wspominany w listach do Perla „Janek” (zob. np. MPOLI-A50.1.16)?

Nie zachował się w zbiorze Tadeusza Perla list od Trossa, o którym pisze on w tym liście – tak jak brakuje innych listów czasami wzmiankowanych w korespondencji wzmiankowanej. To, jak się wydaje, potwierdzałoby hipotezę o przekazywaniu sobie wzajemnym listów w tym gronie.

Treść (pisownia i interpunkcja zmodernizowane):

18 III 1940

Moi Drodzy!

Przede wszystkim życzenia dla Mietka. Wszystko, co się przy takich okazjach mówi i… Kieliszek wódki. Niestety platoniczny, bo w tej chwili nie zapowiada się, abym w najbliższym czasie mógł zrobić „kojsę”. Ponadto ucałuj serdecznie swoją Małżonkę i złóż jej w moim imieniu jak najwięcej pozdrowień i życzeń…

Ale teraz w Twojej sprawie. Kiedy dostaniesz nowe „zajęcie”? W armii francuskiej czy w legionach – i czy poślą Cię na front. Napisz mi dokładnie, jakie jest Twoje samopoczucie i co zamierzasz dalej robić. Podobnie chciałbym dowiedzieć się, jak wygląda sprawa Tadzia, Mietka Bibr[owskiego] i innych kolegów, znajdujących się wraz z Wami.

U mnie bez zmian… Z dnia na dzień żyję, czytując moc książek z zagadnień socjologii, ekonomii, ucząc się angielskiego, żydowskiego, elektrotechniki. Przewarstwiam [?] się! Niestety wszystkie moje plany emigracyjne zawodzą. Listy, które wysłałem do płd. Ameryki, nie wywołały żadnych rezultatów. Czekam! I zdaje mi się, czekać będę b[ardzo] długo, ponieważ w chwili obecnej zarysowują się 2 możliwości – albo długotrwałego czekania, albo też – co będzie nie mniej gorsze – powrotu do domu. Raczej przemawia do mnie jednak I ewentualność. W dużym liście, który wysłałem do Tadzia przed 4 dniami dniami wyłuszczyłem dokładnie moje zapatrywania – b[ardziej] pesymistyczne niż dawniej Tadzia – na najbliższy okres. Aczkolwiek nie czuję zbytniego zadowolenia z marginesowości mojego życia na terenie Wilna, to jednak niemniej – jestem rad, że nie jestem teraz w W-wie czy Lwowie. Ostatnie wiadomości, które przychodzą teraz od „semper fidelis” [tj. ze Lwowa, to ironiczne nawiązanie do dewizy Lwowa i Lwowian: ,,Semper Fidelis'', czyli zawsze wierni, w domyśle: Polsce] przekonywują mnie, że ja miałem rację. Gdybym się chciał stać bezmyślnie lub cynicznie potakującym robotem – powinienem był zostać. Skoro chciałem myśleć samodzielnie – dobrze zrobiłem, że wyjechałem. Oczywiście – przyznaję, że nie ma zbyt wielkiego sensu siedzieć w Wilnie i dlatego za wszelką cenę staram się stąd wyrwać. Ale co i – kiedy nie jest to zbyt realne… Zresztą zobaczymy.

Pod względem finansowym u mnie wciąż jeszcze krucho – i dlatego – w miarę możności – staram się jak najdłużej otrzymywać dla mnie zastrzyk od „kochanego” wujaszka. Zdaje mi się bowiem, że w najbliższym miesiącu ma minąć p[…]yjny termin otrzymywania od niego pomocy. W każdym razie starajcie się przeciągnąć ją jak najdłużej… Narazie jeszcze nie zarabiam, być jednak może, że uda mi się znaleźć zajęcie.

Ale teraz sprawa nie mniej ważna – jak Wy dajecie sobie radę, a szczególnie Tadzio, w jaki sposób zarabiacie. A teraz jeszcze jedno: Niech ktoś z Was uda się do p. Fanny Klapp. Paris 6. 10 rue de Buci i zapyta się jej, dlaczego nie pisze do swego brata p. Ludwika Rotszteina (Wilno) [być może chodzi o adwokata, ur. w 1895 r., zamieszkałego przed wojną w Warszawie na ul. Sienkiewicza; osoba ta przetrwała Zagładę – red.].

Całusy Seweryn Tross

Czekam na obszerny list.

Nie dostałem jeszcze ani jednej gazety. W listach wolę otrzymywać więcej faktów niż teorii

Tross

transkr. Ewa Małkowska-Bieniek, oprac. Przemysław Kaniecki