List do Tadeusza Perla
1938 — 1939
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Na kolekcję składają się listy do Tadeusza Perla, które otrzymywał we Francji od rodziny i przyjaciół przed wojną i w okresie Zagłady. Nieliczne pochodzą z okresu tużpowojennego; cała najbliższa rodzina została zamordowana w trakcie Zagłady.
Jest to – jak każdy zbiór takich listów (a nie zachowało się podobnych bardzo wiele) – niezwykłe źródło wiedzy o realiach Zagłady i doświadczeniu, emocjach, zaradności, bezradności Żydów warszawskich. Dokument poruszający.
Rodzicami Tadeusza Perla (1910-1984) byli Leon i Melania Perlowie (nazwiskiem panieńskim Melanii było również Perl, ale była to zbieżność nazwisk, rodziny nie były spokrewnione; obie rodziny były znane w Polsce przedwojennej, szczególnie jednak rodzina Melanii, dzięki postaci jej brata, Feliksa Perla, współtwórcy Polskiej Partii Socjalistycznej). Zachował się akt ślubu Melanii i Leona Perlów, zawartego w Warszawie 28 czerwca 1910 roku (Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego w Warszawie, sygn. 72/200/0/-/142), m.in. z niego znamy imiona i nazwiska ich rodziców: Moszek (Maurycy) Perl i Mindla (Michalina) z d. Fajertag (rodzice Leona) oraz Dawid Perl i Rozalia z d. Winawer (rodzice Melanii). Szerzej na temat rodzin zob. m.in. komentarze do listów MPOLIN-A50.1.81, MPOLIN-A50.1.92, na temat innych nadawców listów MPOLIN-A50.1.4 (Pesa Frydlender/Paulina Kernowa) i MPOLINA50.1.128 (Samuel Grynsztajn/Seweryn Tross).
Ważnym wątkiem korespondencji są losy –obrazowane także listami jej samej – siostry Tadeusza Perla, Jadwigi, zamężnej ze Stanisławem Wohlem, filmowcem. Małżeństwo wyjechało z Warszawy do Lwowa na początku wojny, tam rozstało się, o czym mowa jest w listach z kolekcji, Jadwiga wróciła do Warszawy do swoich rodziców, Stanisław Wohl uciekł na Wschód, przeżył (zm. 1982). Jadwiga Perl, jak wynika z listów, stała się ofiarą niemieckiej prowokacji z Hotelu Polskiego (zob. https://sztetl.org.pl/pl/slownik/hotel-polski).
Leon Perl studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku i prawo w Zurychu. Tadeusz Perl ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, miał trudności ze znalezieniem pracy (ze względu na pochodzenie), w roku 1938 wyjechał do Francji jako korespondent m.in. pisma ,,Głos Gospodarczy'' (wydawanego przez Federację Zrzeszeń Przedstawicieli Handlowych i Komisariatów), którego redaktorem naczelnym był Leon Perl; stąd w zbiorze korespondencji znajduje się wiele listów dotyczących tekstów napisanych dla ,,Głosu'' przez Tadeusza Perla, na papierze firmowym pisma.
Wojnę Tadeusz Perl przetrwał we Francji, ukrywając swoją żydowską tożsamość. Po wojnie został zatrudniony w polskiej ambasadzie, tu poznał Anielę Gelbard, którą poślubił. Został przeniesiony do Polski – już w 1948 r. z żoną i dwuletnią córką Jolantą Melanią oraz ocalałą z Zagłady matką Anieli, Gustawą z d. Helman Gelbard.
Został zwolniony z pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych na początku 1968 roku, na fali czystek po wojnie sześciodniowej, będących prologiem Marca 1968.
Po latach córka, Jolanta M. Szaban, przekazała listy do zbiorów Muzeum POLIN – notabene razem z większością korespondencji słanej z kolei do Anieli Gelbard przez jej rodzinę z getta.
Przemysław Kaniecki
Znaleziono 135 obiektów
1918-06-15
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
XVIII
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
1190 — 1210
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna