"Na ziemię" - Dwa koty w kimonach (Kagamiya na zōri haji no dan)

Dwa koty w kimonach (siedzący z lewej; stojący z prawej), zamykające się kompozycyjnie w trójkącie prostokątnym. Kot z prawej stoi unosząc prawą rękę nad głowę. W łapie trzyma niebieską, płaską muszlę. Na lewo siedzi kotka. Twarze obu kotów mają połączone cechy kocie i ludzkie.

Utagawa Kuniyoshi był synem farbiarza z Edo. Naukę rozpoczął w pracowni Utagawy Toyokuni (1769-1825). Po czterech latach usamodzielnił się i zaczął sygnować swoje prace imieniem Kuniyoshi. W 1820 roku zdobył rozgłos jako autor tryptyku z przedstawieniem legendy o duchu samuraja Tomomori. Od tego czasu specjalizował się w mushia-e – przedstawiających sceny historyczne, bitwy, podobizny sławnych bohaterów. Tworzył również portrety aktorów, pięknych kobiet, pejzaże, studia zwierząt. Jego prace cechuje dowcip i ironia. Od 1854 r. artysta był częściowo sparaliżowany. Zmarł w 1861 r. Jego styl kontynuowało wielu wykształconych przez niego uczniów, których imiona zaczynają się od Yoshi, czyli drugiej części imienia mistrza. Ulubionymi zwierzętami Kuniyoshiego były koty. Wg. jego ucznia Kawanabe Kyosai (1831-1889) jego pracownia była pełna kotów. Kuniyoshi stworzył wiele drzeworytów, w których koty, także ptaki, ryby i inne stworzenia, poddane są antropomorfizacji – ubrane w kimona zachowują się jak ludzie. W tych zabawnych rycinach pod płaszczem beztroskiego humoru kryje się zjadliwa satyra na urzędników bakufu.

Drzeworyt ten należy do serii mitate-e (obrazy parodystyczne). Przedstawia scenę z teatru kabuki, gdzie w rolach aktorów, grających postać kobiety i mężczyzny, "obsadzone" zostały koty. Kuniyoshi sparodiował tutaj scenę ze sztuki teatru kabuki „Marufuji i pierwsze kwiaty wiśni” (Hatsuzakura Onoe Marufuji). Drzeworyt przedstawia słynną scenę „upokorzenia sandałem” (zori haji no dan). Zamiast sandała zori widzimy w kociej łapie muszlę uchowca, niegdyś używaną jako miseczka na karmę.

Grafika trafiła do naszych zbiorów w ramach legatu profesora Jana Wojciecha Zabłockiego (1894-1978). Był on przyrodnikiem, badaczem i pedagogiem, w 1946 roku organizował od podstaw Katedrę Botaniki Ogólnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Ten uczony o szerokiej skali zainteresowań, obejmującej różnorodne dyscypliny wiedzy i nauki, był miłośnikiem prehistorii i historii Polski, pasjonatem kolekcjonowania. Posiadał zbiory m. in. paleobotaniczne, zielnikowe, entomologiczne, historyczne. Do zbiorów Muzeum Okręgowego trafiła zaledwie część kolekcji dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego Zabłockiego. Zabytki wzbogaciły kolekcje: rzemiosła artystycznego, a także Gabinetu Numizmatycznego, Gabinetu Rycin, zbiorów historycznych, sztuki dalekiego wschodu, Domu Kopernika.

Z lewej sygnatura: Ichiyūsai Kuniyoshi ga. Pod sygnaturą czerwona pieczęć kiri (liść paulowni).

Katarzyna Paczuska