Podgłówek

Tellemowie to ludność autochtoniczna zamieszkująca masyw Bandiagara położony w południowo-centralnej części Republiki Mali przed przybyciem Dogonów. Słowo tellem w dogońskim języku dogo-so (z grupy języków woltyjskich – gur) oznacza „człowiek, który był tutaj przed nami”.

Tellemowie przybyli do dzisiejszego kraju Dogonów w XI wieku. Zapewne związane było to z upadkiem średniowiecznej Ghany, o czym świadczyć mogą berberyjskie wpływy w ich architekturze. Do budowania swoich domostw i spichlerzy używali glinianych cegieł, które wyrabiali ręcznie i suszyli na słońcu. Wielką zagadką dla współczesnych Dogonów jest sposób, w jaki Tellemowie budowali i transportowali materiał do usytuowanych wysoko w pionowych skałach masywu Bandiagara jaskiń, które służyły im jako bezpieczne schronienie w razie zbrojnych ataków sąsiadów, spichlerze do przechowywania pożywienia oraz kwatery grzebalne dla zmarłych. Dogonowie odpowiedzi na nurtujące ich pytanie upatrują w nadprzyrodzonej sile Tellemów. Uważają bowiem, że Tellemowie byli o wiele silniejszymi od nich czarodziejami, a ich obecność do dziś wyczuwalna jest w wirach powietrznych i tumanach kurzu. Według Dogonów, aby wspiąć się na pionowe skały masywu Tellemowie używali specjalnego, magicznego kleju dangi, którym smarowali ręce. Wierzą również, że pierwsi mieszkańcy dzisiejszego kraju Dogonów mieli skrzydła i potrafili latać.

Prezentowany podgłówek służył Tellemom podczas wypoczynku oraz snu – tył głowy lub kark układano na górnej części podgłówka, przypominającej płaski, drewniany półksiężyc. Tellemowie używali podgłówków również w obrządku grzebalnym.

Katarzyna Findlik-Gawron