Maska adagaye

Maska adagaye, czasami nazywana też sa ku – „głowa sa” lub azagay, odnosi się do mitu kosmogonicznego Dogonów i walki boga-stwórcy Ammy z jego zbuntowanym synem Yurugu. Po stworzeniu wszechświata Amma przekazał władanie nad swoim dziełem bóstwu Nommo. Niestety porządek ustanowiony w Niebie i na Ziemi, nad którym miał czuwać Nommo został poważnie zagrożony, a właściwie na jeden dzień przestał w ogóle działać. Sprawcą tego był Yurugu, blady lis, który zawsze sprzeciwiał się działaniom i decyzjom Ammy. Yurugu wykorzystał fakt, że Amma wycofał się z „rządzenia” światem i spróbował przejąć władzę. Wmówił wszystkim stworzeniom, że Stwórca nie żyje. Aby uprawomocnić swoje kłamstwo, postanowił odprawić mu pogrzeb. Spożywał piwo, które sam przygotował i tańczył na tarasie domu swego ojca. Potem zaczął wykonywać maskę z kory drzewa sa (Lannea acida), które jest ziemskim symbolem ofiary złożonej z Nommo i jego ponownych narodzin. Blady lis chciał w ten sposób przejąć chwałę wodnego bóstwa i zademonstrować swoją wyższość. Rozdarł korę, ale okazało się, że jej wnętrze jest koloru czerwonego, bardzo przypominającego krew. Kolor ten natychmiast przywołał krwawą ofiarę Nommo i jego poświęcenie. Zniweczyło to wszelkie plany Yurugu, który uciekł, porzucając maskę. Następnego dnia Nommo sprawił, że drzewo sa zatańczyło. Na pamiątkę tych wydarzeń mężczyźni – członkowie stowarzyszenia Awa również wykonują maski z kory drzewa sa. Adagaye pełni rolę strażnika pilnującego porządku w czasie wydarzeń z okazji świąt pogrzebowych Dama. Czuwa też, aby kobiety i dzieci nie oglądały zamaskowanych postaci. Dogonowie wierzą bowiem, że widok ten mógłby sprowadzić nieszczęście nie tylko bezpośrednio na kobietę czy dziecko obserwujące tańczących, ale również na całą wioskę.

Ewa Prądzyńska