Pierścień z Pęzina

Średniowieczny pierścień z wizerunkiem rycerza był – według przekazów – jednym z dwóch, identycznych sygnetów, które do końca II wojny światowej znajdowały się na zamku w Pęzinie (województwo zachodniopomorskie). Do początków XVIII wieku majątek był własnością pomorskiego rodu Borcków, a następnie rodziny Puttkamerów. W testamencie Adriana Ernesta von Puttkamera z 1766 roku zapisano, że pierścienie były związane z zamkiem w Pęzinie „od pradawnych czasów” i należały do przodków jego matki Evy Diliany z domu von Borcke. Po II wojnie światowej sygnety uznano za zaginione. W latach 90. XX wieku jeden z nich odnalazł się w zbiorach prywatnego kolekcjonera i został zakupiony do zbiorów muzeum przez szczeciński Browar Bosman.

Badacze od dawna starali się odczytać tajemnicze znaki otaczające wizerunek rycerza i wyjaśnić zagadkę dwóch identycznych sygnetów. W przedwojennych opracowaniach przypuszczano, że pierścienie mogły zostać przywiezione na Pomorze z wyprawy do Ziemi Świętej, być znakami świeckiego stowarzyszenia lub zakonu rycerskiego. Łączono je z templariuszami lub joannitami, w których posiadaniu w latach 1382–1493 znajdowało się Pęzino.

Przedstawienie stojącego rycerza z włócznią i podłużną tarczą widoczne na sygnecie ma wiele analogii w sztuce wczesnośredniowiecznej. Można je znaleźć zarówno na pieczęciach, jak i monetach środkowoeuropejskich władców z XII i pierwszej połowy XIII wieku. Podobna, schematycznie przedstawiona postać o charakterystycznej fryzurze z ułożonymi regularnie wokół głowy lokami występuje choćby na denarach Bolesława Krzywoustego (1086–1138). Ikonografia wizerunku wskazuje zatem na typ pieczęci należącej do osoby sprawującej władzę – księcia lub możnowładcy. Dla kogo i w jakim celu wykonano dwie identyczne pieczęci sygnetowe, pozostaje jednak kwestią nierozwiązaną.

Monika Frankowska-Makała