Potocki Jan (1761-1815) - portret

Portret mężczyzny w sile wieku malowany jest plamą kładzioną na podobrazie dość niepewnie, wrażenie pewnej tymczasowości, szkicowości wzmaga niewykończenie dłoni. Pozujący siedzi, patrząc w dal. Lewa ręka opada na kolano, prawą wsparty na poręczy fotela. Zaczesane do tyłu długie, siwiejące włosy odsłaniają wysokie czoło. Spod rozpiętego czarnego surduta widoczna dwurzędowa szara kamizelka ze złotą dewizką i zwisającym lornionem. Pod szyją zawiązany fular. Zastosowane szarobłękitne, konwencjonalne tło współgra ze statecznym charakterem portretowanego.

Jan Potocki herbu Pilawa (ur. 8 III 1761 w Pikowie lub w Kuryłówce, zm. 23 XII 1815 w Uładówce k. Pikowa), polski powieścio- i dramatopisarz (tworzący w języku fr.), podróżnik, polityk, historyk, publicysta, etnograf, jeden z pierwszych polskich archeologów, badacz starożytności słowiańskich, inżynier, pierwszy polski aeronauta, kawaler maltański zaszczycony Krzyżem Devotionis.

Pochodził z rodziny magnackiej; jego ojciec Józef był krajczym wielkim koronnym. Urodził się na Podolu, a wychowywał we Francji i Szwajcarii. W latach 1773–1776 odebrał staranne wykształcenie w szkołach w Lozannie i Genewie. Płynnie władał ośmioma językami.

Brał czynny udział w kampanii bawarskiej; walczył jako kawaler zakonu maltańskiego z berberyjskimi piratami na Morzu Śródziemnym. W roku 1783 poślubił Julię Teresę Lubomirską, marszałkównę wielką koronną, dziedziczkę Łańcuta i Krzeszowic, uchodzącą za najpiękniejszą Polkę. W 1788 został posłem na Sejm Czteroletni i działaczem obozu reform.

Dużo podróżował po Europie, zapuszczał się też dalej na Wschód. Swoje przygody dokumentował w relacjach. Był jednym z pierwszych badaczy historii i archeologii Słowiańszczyzny. 14 V 1790 roku w Warszawie towarzyszył w locie balonem pionierowi aeronautyki Jeanowi Blanchardowi, stając się pierwszym Polakiem w historii, który wzniósł się w powietrze.

Po przystąpieniu króla do Targowicy przeniósł się do Łańcuta. Na potrzeby tamtejszej ceny dworskiej napisał w 1792 dramat „Parady”. Od roku 1803 członek warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1788 r. odznaczony Orderem Orła Białego, w 1784 r. Orderem Świętego Stanisława, w 1802 r. rosyjskim Orderem Świętego Włodzimierza. W roku 1815 popełnił samobójstwo trawiony melancholią.

Hasłe słownika: portret, arystokrata, rozbiory