Deesis

Zaczerpnięte z języka greckiego określenie Deesis oznacza błagalną wstawienniczą modlitwę zanoszoną do Boga. Obrazowanie tego tematu rozwinęło się pod wpływem wczesnochrześcijańskich tekstów liturgicznych. Należą do nich między innymi dziękczynna modlitwa eucharystyczna i modlitwy błagalne, w których Kościół ucieka się do orędownictwa Bogurodzicy, Jana Chrzciciela, aniołów, apostołów, męczenników, świętych. Ikonografia Deisis jest znana od VI-VII w. Rozwinęła się ona w kilku wariantach, a po okresie obrazoburstwa, gdy zaprzestano zwalczać kult ikon w Bizancjum, rozpowszechniła się na całym obszarze wschodniego chrześcijaństwa. Oprócz tronującego Chrystusa Pantokratora, Bogurodzicy i Jana Chrzciciela umieszczono tu postacie dwóch Archaniołów Michała i Gabriela, Apostołów Piotra i Pawła, Jana Ewangelisty i Jana Chryzostoma, a u stóp Chrystusa klęczą święci Mikołaj i Zozym, Sergiusz i Sawacjusz. W tradycji rosyjskiego prawosławia takie przedstawienia Deesis nazywano potocznie „siedmicą” – w nawiązaniu do siedmiu dni tygodnia. Każdy jego dzień służy upamiętnieniu świętego lub święta: niedziela jest wspomnieniem Zmartwychwstania, poniedziałek jest poświęcony Siłom Niebiańskim, wtorek – dzień Jana Chrzciciela, środa – Bogurodzicy, czwartek – Apostołów i św. Mikołaja Cudotwórcy, piątek – Ukrzyżowania Chrystusa, sobota – wszystkich świętych.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967