Pejzaż morski

Teoria widzenia, jedno z najważniejszych dzieł teoretycznych Władysława Strzemińskiego, powstawało w okresie, kiedy artysta żył w biedzie po wyrzuceniu go z uczelni w związku z nieprzestrzeganiem doktryny socrealistycznej i postępującej gruźlicy. Publikacja ta dzięki jego studentom została wydana w 1958 roku. Strzemińskiego zajmowało zagadnienie świadomości widzenia i jego historycznych przemian. Najważniejszą była odpowiedź na pytanie czym jest świadomość wzrokowa. Zdaniem artysty jest ona „jednym ze stopni odbicia rzeczywistości świata, jaki dane społeczeństwo osiągnęło na danym poziomie swojego rozwoju historycznego. Składniki formy nie są niczym innym, jak środkami użytymi dla wyrażenia danej świadomości wzrokowej” (W. Strzemiński, Teoria widzenia, Łódź 2016, s. 133). Co to oznacza? Teoria widzenia to koncepcja mówiąca o świadomym widzeniu oraz uzmysławia jego przemiany determinowane przez zmiany kulturowe i cywilizacyjne, podkreślając przy tym wzajemne oddziaływanie.

W szczecińskich zbiorach znajdują się dwie prace Strzemińskiego: Pejzaż z łódkami (ok. 1950) i Pejzaż morski (ok. 1950). Prace te są przykładem odpowiedzi, jak mogłaby wyglądać reprezentacja rzeczywistości na płótnie, gdyby przyjąć wytyczne teoretyczne sformułowane przez Strzemińskiego. Przede wszystkim można doszukiwać się próby oddania perspektywy czasoprzestrzennej zakładającej, że spojrzenie jest ruchome i zależne od wielu czynników. Ponadto – tu w szczególny sposób nawiązując do idei impresjonistów – maluje obraz używając kreseczek, wydłużając składowe przedstawienia, które determinują sposób postrzegania.

Beata Małgorzata Wolska