Deutschmann

Fisharmonia (fisharmonika) Deutschmann
 Fisharmonia jest dętym klawiszowym instrumentem muzycznym (idiofon), w którym pod wpływem strumienia powietrza, zwolnione po naciśnięciu klawiszy metalowe języczki wibrują wydając dźwięk. Podobnie jak w organach powietrze tłoczone jest miechami. Zainteresowanie fisharmonią rozwijało się intensywnie od początku XIX w. Nad jej budową pracował, między innymi, pochodzący z Prus Jacob Deutschmann (1795-1853), od 1822 r. obywatel Wiednia. Udoskonalił on jeden ze starszych tego typu instrumentów występujących pod nazwą „fisharmonica”. Wykonane przez wiedeńskiego organmistrza fisharmonie cieszyły się dużym zainteresowaniem i były chętnie kupowane. Jedna z nich została zakupiona do łańcuckiego zamku i zachowała się do dziś, eksponowana w Apartamencie Chińskim. Przed drugą wojną światową łańcucka fisharmonia Deutschmann’a stała w Apartamencie Tureckim na parterze, mylnie opisywana jako „podróżny klawikord wiedeński Deutschmanna z XVIII w.”. Instrument jest opatrzony intarsjowaną w drewnie firmową plakietą wykonawcy „J. DEUTSCHMANN in Wien”. Jest to starszego typu fisharmonika o jednym manuale klawiszowym, bez regestrów. Forma i szczegóły fornirowanej orzechem obudowy instrumentu wskazują, że powstał on najpóźniej na początku 30 lat XIX w. W 1833 r. w wydatkach zamkowych z czasów Alfreda I Potockiego zapisano: „płacono za transport Füssharmoniki”. Prawdopodobnie jest to ten sam instrument, który zdobi wnętrza łańcuckiego zamku.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967