Prasłowianka I

Rzeźbiarz Sławomir Lewiński, przybywszy do Szczecina z Bydgoszczy w 1946 roku, zamieszkał w podwójnej poniemieckiej willi pod Lasem Arkońskim. Najbliższym sąsiadem artysty został Tadeusz Wieczorowski (1904–1970) – dawny współpracownik Józefa Kostrzewskiego (1885–1969) z Uniwersytetu Poznańskiego, członek przedwojennych ekspedycji archeologicznych w nowo odkrytych „polskich Pompejach" w Biskupinie. Wieczorowski, tuż przed wojną zatrudniony w bydgoskim muzeum, od 1945 kierował tamtejszym Biurem Okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. W 1947 roku otrzymał funkcję delegata Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie na terenie województwa szczecińskiego oraz kustosza Działu Prehistorii Muzeum Miejskiego w stolicy Pomorza Zachodniego. Uczestniczył w otwarciu sarkofagów książęcych na zamku, studiach nad najstarszymi reliktami jego murów oraz fragmentami drewnianej zabudowy grodu i podgrodzia z okresu słowiańskiego. Jako kierownik Stacji Archeologicznej (od 1954 Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk) prowadził wykopaliska w ramach Programu Badań nad Początkami Państwa Polskiego.

Niewątpliwie dzięki przyjaźni z Wieczorowskim inspiracje archeologiczne pojawiły się u Lewińskiego już w latach czterdziestych XX wieku, zaś około 1960 roku skutkowały serią pełnoplastycznych główek, statuetek bożków oraz archaizujących reliefowych plakiet, którymi udekorowano arkady północnego skrzydła odbudowywanej rezydencji Gryfitów. Kamienie polne, w których Lewiński odkuwał wizerunki Prasłowianek, były wówczas jego ulubionym materiałem rzeźbiarskim. Opracowane przed tysiącami lat przez siły natury pozwalały ograniczać kreację artystyczną do minimalnych ingerencji. Zainteresowanie tym szlachetnym, a zarazem surowym medium wyjaśniano niekiedy chęcią odreagowania techniki modelowania w gipsie, powszechnej w okresie realizmu socjalistycznego.

Szymon Piotr Kubiak