Światowid I

Urodzony w Kijowie Sławomir Lewiński w latach 1940–1944 kształcił się artystycznie w Warszawie. Uczęszczał do pracowni awangardowego malarza i scenografa Jana Golusa, rzeźbiarza animalisty Stanisława Komaszewskiego, świeżego absolwenta Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych Jerzego Jarnuszkiewicza oraz znanej autorki pomników Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej. Równolegle studiował na tajnym Wydziale Architektury Miejskiej Szkoły Budowlanej u Lecha Niemojewskiego i Bohdana Lacherta. Wtedy też zetknął się z Serbem Janem Dymiczem, który mógł przekazać Lewińskiemu słowianofilskie zainteresowania, kierując jego uwagę na współczesną twórczość swojej wieloetnicznej ojczyzny.

Motywy pansłowiańskie stały się wyjątkowo popularne w czasie budowania nowego europejskiego ładu po drugiej wojnie światowej. Do rodzimej mitologii nawiązywała polska muzyka, literatura, plastyka i teatr, zaś po 1956 roku prymitywna forma, upraszczana celowo na wczesnodziejową modłę, pozwalała osiągnąć efekt „patriotycznej” nowoczesności.

Lewiński podejmował temat boga Światowida kilka razy, konstruując smukłe, półabstrakcyjne idole. Stylizację tę wywodził zapewne od odkrytego w 1848 roku w ukraińskim Zbruczu posągu, który szybko trafił na stałą ekspozycję krakowskiego Muzeum Archeologicznego. Słup o czterech twarzach wpłynął na twórczość nowoczesnych rzeźbiarzy z tamtego środowiska: Marii Jaremy (1908–1958), Stanisława Plęskowskiego (1934–2001), w tym osiadłego w Szczecinie Stanisława Rudzika (1939– ). Podobnie jak ten ostatni, Lewiński posługiwał się idolicznymi kompozycjami także w roli miejskich akcentów plastycznych – przy kwaterze Zasłużonych Szczecinian na Cmentarzu Centralnym lub wejściu do Parku im. Stefana Żeromskiego. Znaczyły granice polskiego posiadania na poniemieckim terenie, tworząc mit Ziem Odzyskanych.

Szymon Piotr Kubiak