Portret Jana Fryderyka Sapiehy

W wielowiekowej historii rodu Sapiehów stale było obecne uczestnictwo jego przedstawicieli w życiu politycznym. Jan Fryderyk Sapieha, aktywny także w innych dziedzinach, starał się na różne sposoby odbudować prestiż rodu. Początkowo należał do zwolenników władzy królewskiej Stanisława Leszczyńskiego. Widząc groźbę długotrwałych, wyniszczających walk wewnętrznych, poparł ostatecznie Augusta II Mocnego i niemal przez całe życie pozostawał w służbie Wettinów. Od 1716 roku piastował stanowisko kasztelana trockiego, następnie, od 1729 roku, marszałka Trybunału Litewskiego. Wierność królom z dynastii saskiej przyniosła mu w 1735 roku upragniony urząd kanclerza wielkiego litewskiego.

Twórcy jego późnych wizerunków akcentują tę wysoką godność. Lubelski portret przedstawia Jana Fryderyka właśnie jako kanclerza. Obraz o wysokich walorach artystycznych łączy realizm sarmacki z zachodnioeuropejską dynamiczną kompozycją, dbałością o rysunek i swobodną plamą barwną. Sapieha jest ubrany w zbroję i czerwony płaszcz podbity gronostajami, co podkreśla reprezentacyjny charakter wizerunku. To obecny w malarstwie wyróżnik statusu społecznego, symbolizujący siłę, także moralną, a także nieustępliwość rycerską. Sapieha był ceniony jako erudyta i krasomówca, posiadał talenty literackie, nie zaś wojskowe. To autor kilku dzieł, między innymi Swady polskiej i łacińskiej, wydano je dzięki drukarni lubelskich jezuitów. Opublikował burzliwe, acz nie poparte źródłami dzieje peregrynacji cudownego obrazu Matki Bożej Kodeńskiej. Podejmował wiele działań w celu podniesienia rangi sanktuarium maryjnego w Kodniu, mieście, w którym miał główną rezydencję. Był bibliofilem, interesował się historią, zajmowała go genealogia, w tym dzieje własnego rodu. Podejmował liczne działania o charakterze artystyczno-propagandowym. Z jego inicjatywy w kościele w Kodniu powstało panneau z wizerunkami antenatów, a obecnie to jedyny w swoim rodzaju zbiór portretów męskich przedstawicieli rodziny. Pomiędzy licznymi artystami zatrudnianymi na dworze Jana Fryderyka Sapiehy działał Szymon Czechowicz, jak również Augustyn Mirys. Być może portret lubelski wyszedł spod ręki jednego z tych wybitnych malarzy. Niestety brak sygnatury pozostawia kwestię autorstwa otwartą.

Magdalena Norkowska