Chrystus w Ogrójcu

Figura przedstawia klęczącego na ziemi Chrystusa, pogrążonego w modlitwie. Jego korpus jest lekko skręcony w lewo, głowa zwrócona w stronę widza, zaś zgięte w łokciach ręce wzniesione na wysokość klatki piersiowej (dłonie niezachowane, pierwotnie zapewne stykały się palcami). Chrystus nosi obszerną tunikę, która spływa w dół, układając się w rytmiczne, pionowe plisy i rozpościera na postumencie w postaci mięsistych fałd. Spod niej wystaje lewa, bosa stopa. Jezus przedstawiony jest jako młody mężczyzna o szlachetnej urodzie. Nosi długie włosy, układające się w ślimakowato zawinięte pukle oraz krótki zarost. Rysy jego twarzy są regularne, a ekspresja wyciszona. Jednak nabrzmiałe żyły na skroniach, bruzdy przecinające czoło, a także rozchylone usta i skierowane ku górze oczy świadczą o wewnętrznym napięciu i nadają scenie dramatyzmu.

Wyobrażenie Zbawiciela modlącego się w Ogrójcu stanowi jeden z najważniejszych przykładów europejskiej plastyki gotyckiej około 1400 roku. Figura należy do grupy kilkunastu importów, które w końcu XIV wieku i w pierwszych latach XV stulecia trafiły do Prus. Niewielkie rozmiary i wyrafinowana forma o znacznym ładunku emocjonalnym pozwalają widzieć w niej przykład nowego typu przedstawienia dewocyjnego, ukształtowanego pod wpływem reformatorskich idei religijnych płynących z Pragi (devotio moderna). Pochodzenie rzeźby nie jest pewne. Najczęściej przyjmuje się, że należała ona do wystroju Kaplicy Ogrójcowej w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu. W 1700 roku figurę odnotowano w kościele św. Wawrzyńca w Malborku. Przetrwała tam do roku 1819, kiedy to została przeniesiona do malborskiego kościoła św. Jana. W okresie II wojny światowej ponownie przemieszczono ją do zamku w celu ochrony przed zniszczeniem. Odnaleziono ją w latach 50. XX w., rozbitą na trzy części i niekompletną (brak dłoni Chrystusa i fragmentu postumentu). W 1961 r. została wpisana do zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku.

dr Monika Czapska