Komunard

Osiadłszy na stałe w Szczecinie w 1946 roku, Sławomir Lewiński brał aktywny udział w konsolidacji tamtejszego środowiska, współorganizował lokalny oddział Związku Polskich Artystów Plastyków, a od drugiej wystawy prac jego członków cyklicznie prezentował swoje dzieła szerokiej publiczności.

W 1948 roku otrzymał pierwsze rzeźbiarskie zlecenie dekoracyjne – kompozycję Rybaczki dla gmachu Ubezpieczalni Społecznej przy obecnej ulicy Piłsudskiego (dziś Urząd Marszałkowski). Wiosną 1949 na wystawie Człowiek i praca w Muzeum Pomorza Zachodniego Lewiński zaprezentował niewielkie mozaiki o tematyce rodzajowej oraz pełnoplastyczne cementowe popiersie hutnika (obecnie w ogrodzie Politechniki Morskiej w Szczecinie). We wszystkich ujawniła się tendencja do upraszczania i monumentalizacji formy, budząca rozbieżne refleksje krytyki stalinowskiej. Gdy Lewiński zajął II miejsce w ogólnopolskim konkursie na miejscowy Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, prostoty proponowanej ośmiometrowej statui żołnierza bronił na łamach prasy Emanuel Messer, odróżniając język Lewińskiego od zabiegów spotykanych u wykluczonych przez socrealizm modernistów, jak Xawery Dunikowski, Alberto Giacometti, Jean-Robert Ipoustéguy, Marino Marini. W rzeczywistości to oni stawali się jednak dla artysty o ogromnej erudycji wizualnej ważnym punktem odniesienia.

Do zachodnich pomysłów formalnych i historii powszechnej nawiązał także prezentowanym portretem bezimiennego uczestnika Komuny Paryskiej (1871). Odkuty w piaskowcu po gomułkowskiej odwilży, w 1957 roku, kontynuuje zainteresowania Lewińskiego ujawnione już w poprzednim okresie. Pierwsza gipsowa wersja Komunarda (1952) znalazła się – zapewne jako depozyt – na stałej wystawie sztuki współczesnej szczecińskiego muzeum przy ulicy Staromłyńskiej 27, sąsiadując z monumentalnym przedstawieniem współczesnego protestu autorstwa Gérarda Singera: 14 lutego 1950 w Nicei (1950–1951).

Tematyka rewolucyjna objawiła się również w rzeźbie Lewińskiego Głowa Marata (1954), inspirowanej obrazem Jeacques’a-Louisa Davida, oraz Przeciw wojnie (1954), do której pozował koreański uczeń szczecińskiego Technikum Nawigacyjno-Morskiego.

Szymon Piotr Kubiak