Polelum

Urodzony w Kijowie Sławomir Lewiński w latach 1940–1944 kształcił się artystycznie w Warszawie. Uczęszczał do pracowni awangardowego malarza i scenografa Jana Golusa (1895–1964), rzeźbiarza animalisty Stanisława Komaszewskiego (1906–1945), świeżego absolwenta Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych Jerzego Jarnuszkiewicza (1919–2005) oraz znanej autorki pomników Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej (1890–1977). Równolegle studiował na tajnym Wydziale Architektury Miejskiej Szkoły Budowlanej u Lecha Niemojewskiego (1894–1952) i Bohdana Lacherta (1900–1987). Wtedy też zetknął się z Janem Dymiczem (1877–1945), serbskim malarzem po wybuchu wojny czynnym w stolicy. Słowianofilskie zainteresowania, nieobce polskiej kulturze lat 20. i 30. XX wieku, przekazać mógł Lewińskiemu zwłaszcza ten ostatni artysta, kierując uwagę na współczesną twórczość swojej wieloetnicznej ojczyzny.

Motywy pansłowiańskie stały się wyjątkowo popularne w czasie budowania nowego ładu po drugiej wojnie światowej. Do rodzimej mitologii nawiązywała polska muzyka, literatura, plastyka i teatr, zaś po 1956 roku prymitywna forma, upraszczana celowo na wczesnodziejową modłę, pozwalała osiągnąć efekt „patriotycznej” nowoczesności.

Lewiński chętnie podejmował temat bogów słowiańskich – bezimiennych lub określonych w tytule. Tak powstawały dwa przedstawienia Światowida (MNS/Sp/1930 i MNS/Sp/1931) oraz Lela (Lelum) i Polela (Polelum). Wschodnioeuropejscy odpowiednicy Kastora i Polluksa, wspomniani przez renesansowego geografa i historyka Macieja Miechowitę, zapładniali wyobraźnię XIX-wiecznych pisarzy: Juliusza Słowackiego, Walerego Przyborowskiego, Stanisława Wyspiańskiego. Lewiński przedstawił swych bohaterów na wzór prymitywnych posągów, odkrywanych na dawnych ziemiach Prusów, Scytów i Słowian.

Szymon Piotr Kubiak